Kniepertjes, knijpertjes of ijzerkoekjes worden ze wel genoemd.
Niet te verwarren met nieuwjaarsrolletjes. Deze worden met een beslag gemaakt en de kniepertjes met een deeg.
Kniepertjes zijn koekjes van het oude jaar, omdat “het boek” open is. Een rolletje is rond , omdat het een jaar nieuwe dingen zal brengen, die je nog niet weet.
Vroeger in de 10de eeuw werd er al koek tussen ijzers in open vuur gebakken, veelal door monniken in heel europa en heel langzaam aan werd dit ook dus thuis gedaan in open vuur.
Tegenwoordig kennen we alleen nog maar de electrische wafelijzers met allerlei motieven en inzetstukken.
Kniepertjes en nieuwjaarsrolletjes komen van oorsprong als traditie voor in Noord en Noord-Oost Nederland. Groningen, Drenthe, Overijssel en Gelderland. Iedere provincie heeft vaak zijn eigen benamingen zoals: kniepertjes, knijpertjes of ijzerkoekjes.
Het zijn hele dunne , zoete en harde koekjes die bij de traditie van oud en nieuw horen.
Er zijn vele varianten op de kniepertjes, zoals het rolletje, de obliehoorn en koekbakjes, maar allemaal worden ze in een heet ijzer gebakken.
Overigens in de rest van de Nederland word dit koekje steeds bekender, door de de banketfabriek uit Martenhoek…Vegter. Dit bedrijf is in 1874 gestart dit koekje te maken, zodat je thuis niet meer hoeft te klungelen.
Onlangs bij een zolderopruiming bij mijn ouders kwamen we twee van deze gietijzeren knijpijzers tegen en leek het mij wel een uitdaging hiermee onze kniepertjes te gaan bakken.
Uberhaupt nog nooit kniepertjes gebakken, dus het word voor mij een dubbele uitdaging. Nieuw en dan ook nog op de ouderwetse manier. Nu ga ik ze niet in de haard bakken, maar op het gasfornuis.
Ik wil beginnen met kniepertjes en heb dus een deeg nodig. Op het internet kwam ik verschillende recepten tegen en ben dus zelf nog een beetje aan het puzzelen geweest wat ik nou het beste kon gaan doen.
Van oorsprong hoor je varkensvet/swoerd te gebruiken, om het ijzer mee in te vetten. Laten we nou net een pootje Iberico op het aanrecht hebben staan met wat vet eraan….Niet te veel, maar net genoeg om de boel niet te laten plakken in de ijzers.
Ik ben eerst maar eens halve hoeveelheden van het recept aangehouden, omdat het toch een probeersel is.
Hieronder de ingrediënten voor 50 kniepertjes (deeg, deze kun je dus niet rollen):
500 gram bloem
250 gram roomboter
300 gram rietsuiker (maar je kunt ook basterdsuiker nemen, mix van witte en bruine, anders worden ze te bruin)
2 eieren
1 theelepel kaneel
flinke snuf zout
Meng eerst de boter met de suiker en eieren en voeg daarna alle droge ingrediënten gezeefd toe.
Maak hiervan een mooi deeg, wat je kneed tot een deegbal.
Van deze deegbal pluk je steeds stukjes deeg en draai je daar balletjes van met een doorsnee van zo’n 2-3 cm.
Als je deze van tevoren klaarlegt, kun je zo doorwerken.
Zorg dat je alles klaar hebt staan en , zoals het gietijzeren knijpijzer, pannenlappen, een kaasschaaf en een gasfornuis of campingbrander/gaspitje.
De knijpijzers zijn van gietijzer en wegen best wel wat, dus zorg ervoor dat verder niks in de weg ligt, zodat je lekker je gang kan gaan.
Het is het makkelijkste wanneer je deze koekjes met zijn tweeën gaat maken, zodat je snel en handig door kan werken.
Houd er ook rekening mee dat je gasfornuis erg smerig kan worden, door het boter in het deeg, wat vloeibaar word en eruit kan druipen.
Wij zijn op een gegeven moment overgestapt op een campinggaspitje, waardoor het fornuis nog mooi bleef en het gietijzer nog dichter in het vuur kan en je nog sneller kan werken.
Zorg ervoor dat je ijzers goed schoon zijn.
Verhit de ijzers in het vuur en wanneer je gaat beginnen met bakken, wrijf je ze eenmalig in met een stukje varkensvet, daarna hoeft dat niet meer.
Leg een deegballetje tussen de ijzers en knijp de ijzers goed samen en laat het in het vuur goed heet worden.
Laat het ijzer aan beiden zijden tussen de 20-30 seconden warm worden, maar houd het in de gaten, want het kan snel gaan.Maar als je eenmaal een paar hebt gemaakt, dan gaat het eigenlijk vanzelf.
Wanneer beide zijden goed verwarmd zijn en het deeg in het ijzer een mooie kleur heeft, draai je het ijzer nog 1 x terug, zoals je begonnen bent en wip je de koekjes er zo met een kaasschaaf of paletmes af. Een kaasschaaf is mooi breed. En laat je de koekjes goed afkoelen.
De gietijzeren knijpijzers worden uiteraard warm…maar de handvaten zijn erg lang, dus 1 pannenlap is voldoende of misschien zelfs wel helemaal niet nodig.
Het resultaat:
Heerlijke koekjes, lekkerder dan uit het paarse pakje. Natuurlijk was dit slechts een oefening, maar het ging hardstikke goed.
En niet geheel onbelangrijk….het gaat snel en vrij gemakkelijk, als je eenmaal bezig bent en het deeg klaar hebt liggen, kan de een bakken en de ander kan deeg aangeven en het koekje uit het ijzer scheppen….teamwork!
Ik kan mij zo voorstellen dat je ook nog andere smaken kan toevoegen…en het heerlijk bij een ijsje kunt eten.
Op een campinggaspitje is het waarschijnlijk hardstikke leuk en gezellig om op een midwintermiddag gezellig buiten bij een vuurtje deze kniepertjes te gaan bakken.
Zoals ik eerder al schreef moet je voor nieuwjaarsrolletjes een vloeibaar recept hebben om ze te kunnen rollen. Daar ben ik ook al even mee aan het puzzelen geweest, maar ik heb deze nog niet gebakken.
Het beslag voor nieuwjaarsrolletjes kun je eventueel in een knijpfles doen, zodat je makkelijk het beslag in het midden van het ijzer kan aanbrengen.
500 gram bloem, 500 gram suiker, 250 gram boter, 2 eieren, 250 ml melk, 250 ml water, 2 pakjes vanillesuiker, kaneel, snuf zout.
Ik kon weinig vinden op het internet over het bakken van kniepertjes in een ouderwets, antiek , gietijzeren knijpijzer.
Het is ons gelukt en daarom wilde ik het graag met jullie delen, zodat je er wat aan hebt, mocht je ook nog ergens van deze gietijzeren knijpers op zolder hebben liggen.
IK WENS IEDEREEN EEN GEZELLIGE OUDJAARSAVOND EN VELE GOEDE DINGEN VOOR IN 2014!!!!!